Bernard Santen – Leiden:
1. The title of this speech is: Without the EU we are nowhere, or in Dutch: ZONDER HET PROJECT EU ZIJN WE NERGENS. I will continue in Dutch, and shortly summarise my statements in English along the way.
2. Ik sta hier vandaag, omdat Europa een prachtig project is. Een sieraad in historisch, juridisch en economisch opzicht. En als alle mooie dingen in het leven, hebben we de neiging mooie dingen ‘for granted’ te nemen. Denk aan uw partner, het weer of uw gezondheid.
3. In de loop van de eeuwen hebben verschillende veldheren en dictators Europa getracht tot een eenheid te smeden. Van Julius Caesar, via Karel de Grote en Karel V, Napoleon tot Hitler: het is ze allemaal mislukt, ten koste van waarschijnlijk 100-en miljoenen doden.
Vervolgens bedenkt de Fransman Monnet begin jaren 1950 met zijn minister Schuman dat als we de angel uit de dreiging halen door de organisatie van de kolen- en staalproductie aan een hogere, boven-nationale autoriteit te geven, de kans op oorlog kleiner wordt. Oorlog heeft immers wapentuig nodig, en dat wordt met kolen uit staal gemaakt.
Deze Europese Gemeenschap voor Kolen en Staal is de voorloper van de Europese Unie. De EU is dus primair en nog steeds een blokkade voor oorlog. Dat is nog steeds het eerste doel van de EU: het bevorderen van vrede (art. 3 Verdrag EU).
4. Veel politici en opinieleiders doen daar wat smalend over. Oorlog in 2017 in Europa, dat kan toch niet meer? Ik denk daar niet zo licht over. Begin jaren ’90 hadden we nog grote bombardementen in Servië, toegegeven: geen lid van de EU. Denk aan de explosieve situatie in Turkije, aan potentiele conflicten in Catalonië, Noord-Ierland of Gibraltar. Of aan de Krim en de Baltische Staten.
5. Zo gezien is Europa dus ontstaan als een sociaal project: de landen behoeden voor nationalistische gevoelens, met miljoenen de oorlog in marcheren en er gebroken uitkomen. Jan met de Pet betaalt. Dat nooit meer. Vandaar dat artikel 2 Verdrag EU zegt: ‘De waarden waarop de Unie berust zijn eerbied voor de menselijke waardigheid, vrijheid, democratie, gelijkheid, de rechtsstaat en eerbiediging van de mensenrechten, waaronder de personen die tot minderheden behoren.’
Het doel van de EU is dan om ‘de vrede, haar waarden en het welzijn van haar volkeren te bevorderen.’(art 3 Verdrag EU).
6. U ziet: die waarden zijn niet economisch maar sociaal.
Vanuit die sociale gedachte ontstond op grond van de ervaringen in kolen en staal al snel de economische gedachte: hoe meer we samenwerken en handel drijven, hoe meer afhankelijkheid, hoe groter onderling begrip en hoe kleiner de kans op conflicten. Daarbij lieten economen zien dat onderlinge handel en specialisatie tot efficiëntere economieën en dus tot meer welvaart leidt.
7. Daarvoor moesten de juristen aan de slag. Ze moesten invoerbeperkingen afschaffen, en erop toezien dat er niet iets anders om de eigen industrie te beschermen voor terug kwam. Tot laat in de jaren 70 moesten auto’s voor de verschillende markten worden aangepast. Franse auto’s hadden geel licht. Autobelasting was op basis van PK’s waardoor de Fransen hun eigen industrie bevoordeelden. Soms riepen de politici ‘ho’ omdat hun eigen landbouw, auto-industrie of financiële markt gevaar dreigde te lopen door EU maatregelen.
En steeds waren daar dan de dappere juristen van het Europese Hof van de EU in Luxemburg, die de landen op basis van het verdrag corrigeerden.
8. Het EU project werkte als een tierelier. De economieën groeiden gedurende lange periodes als kool en en passant maakten we van Spanje en Portugal en Ierland groeibriljanten, en brachten we Engeland in evenwicht. Griekenland verwaarloosden we, we begrepen niets van dat land en daar hebben we later een forse prijs voor betaald.
SUMMARY: The EU is essentially a social project: to avoid war. Legal bravery of the European Court and political vision of some European government leaders, as well as economic prosperity made the EU for most countries, except Greece, an enormous success. The mistake was: it became an essentially economic project.
9. De fout was bij al dat moois alleen: niemand had het meer over de sociale focus, het leek wel of alleen de economie en de centjes nog centraal stonden.
Waar was dat gevoel gebleven, van samen éen Europa, een mooi en machtig bolwerk dat het op eigen manier zou laten zien hoe het moest, met een mooie sociale markteconomie (artikel 3 lid 3 Verdrag EU) gericht op volledige werkgelegenheid en sociale vooruitgang, gebaseerd op het Rijnlands model (dat is met werknemers inspraak en het voorkomen van een grote maatschappelijke ongelijkheid)? In plaats daarvan lieten we ons vanaf de tweede helft van de jaren ’90 leiden door het Amerikaanse en Britse model, waarbij de survival of the fittest de norm werd. ABNAMRO opbreken, geen probleem heren kapitalisten, we doen dat graag voor u.
10. Geen wonder dat dat sámen gevoel, nog zo sterk na het vallen van de muur in 1989 en het democratiseringsproces van Oost-Europa, stilaan verdween. Het werd weer ieder voor zichzelf in die hele grote gemeenschap, zeker toen er begin jaren 2000 landen bijkwamen met een heel ander verleden en toch ook wel andere mores.
SUMMARY: we lost the social importance and connotation of the EU project. People did not feel connected anymore.
11. Er is verschrikkelijk veel onzin over de EU gedebiteerd, de afgelopen jaren. Het mooiste voorbeeld is dat van de banaan, die volgens de Engelse pers niet krom meer mocht zijn. Onzin, maar de Engelsen geloofden het. Pas nu, lees ik in de krant, krijgen de Engelsen goede voorlichting over wat de EU allemaal deed en wat ze nu zelf moeten gaan doen. Zoals een journalist schreef: ik zou hopen dat er in Nederland net zoveel aandacht aan de EU werd besteed als nu in Engeland, dan zou men er wel positiever over denken.
Ook het aantal Europese ambtenaren dat zo groot zou zijn, daar deugt niets van. De EU heeft 32.000 ambtenaren (Nederland 120.000) , die keihard werken, top-of-the bill zijn omdat ze concoursen door moeten waarbij ik het zou afleggen, en inderdaad: ook prima verdienen.
Iets anders: ministers en regeringsleiders zouden veel positiever over Europa moeten zijn. Niet thuis verhalen vertellen die haaks staan op hun stemgedrag in Brussel. Staan voor wat je hebt afgesproken, en de positieve en de negatieve kant, en je afweging eerlijk belichten. Journalisten moeten harder hun best doen de incongruenties in gedrag bloot te leggen.
En iets in de sfeer van Buma: dat Wilhelmus af en toe, als het CDA dat wil… Maar waarom zie ik in Nederland zo weinig de Europese vlag en hoor ik zo weinig het Europese volkslied of hymne? Meer doen hoor, dat hoort er ook echt bij. En vergeet intussen niet, meneer Buma: de hele boerensector, de kiezersbasis van het CDA, vaart wel bij de gratie van het Europese landbouwbeleid.
12. Kortom: de PR en de presentatie moeten veel beter. Een Nederlandse Minister hoort te geloven in Europa, en is zij geen idealist dan zou een simpele blik op onze handelsbalans moeten volstaan. Nederland blies in de tijden van Lubbers en Kok een stevig deuntje mee in de ontwikkeling van de EU. Sinds Balkenende is het alleen maar halfslachtigheid en remmen geweest. Laten we weer in de voorhoede mee gaan doen!
SUMMARY: we should require better and more honest communication on the EU from our government persons. Seeing the European banner more often and playing the European hymn, would encourage a European feeling. The Dutch government should be more pro-active when it comes to creating European policy measures.
13. Ik roep het nieuwe kabinet op om nieuwe Europese initiatieven te ontwikkelen.
– Werk met Macron aan een betere Detacheringsrichtlijn,
– Werk aan betere structuren in ondernemingen, waardoor werknemers mee kunnen praten, overleggen, beïnvloeden én participeren in het kapitaal.
– Geef veel meer tegenspel aan multinationals, die profiteren van de door óns betaalde infrastructuur aan goed opgeleide personeel, wegen, huizen en nutsvoorzieningen en vaak weinig belasting betalen.
– Doe het kalm aan met de grote nieuwe verdragen: het gaat te snel, er is geen draagvlak, en neem de bezwaren tegen het instellen van een speciaal arbitragesysteem, dat op gespannen voet staat met onze gevestigde rechtsstaat, serieus.
– Neem de uitdaging aan van de energie-transitie en probeer een Europees beleid met overtuiging uit te voeren;
– en wees solidair met elkaar bij het bestrijden van grote problemen, zoals nu de immigratie.
14. Surely, Our government leaders should be more positive about the EU when being back home.
But we should do more ourselves as well.
By being here.
By promoting discussions about the EU at parties, with colleagues.
By not accepting all negative nonsense in journals and websites with alternative truths.
By showing how glad we are that we can travel all over Europe, get money without extra costs from ATM’s, can make phone calls without extra roaming costs, can send our students abroad, have the protection of the rule of law, and so on.
In short: I invite every one of you to approach the EU project always critical, but fro
m a positive angle.
BECAUSE: WITHOUT THE EU PROJECT, WE ARE NOWHERE.
Thank you.
Bernard Santen
[email protected]
